مادربرد به عنوان یکی از حیاتی‌ترین اجزای یک سیستم کامپیوتری، نقشی کلیدی در ارتباط بین تمامی قطعات و اجزای سخت‌افزاری ایفا می‌کند. این قطعه، به نوعی مرکز فرماندهی سیستم محسوب می‌شود که تمامی داده‌ها و سیگنال‌ها از طریق آن منتقل می‌شوند. به همین دلیل، خرابی مادربرد می‌تواند عواقب جدی و گاه غیرقابل جبرانی برای عملکرد کلی سیستم به همراه داشته باشد. در بسیاری از موارد، کاربران با مشکلاتی نظیر عدم راه‌اندازی، اختلال در عملکرد یا خاموش شدن ناگهانی سیستم مواجه می‌شوند که ممکن است ریشه در خرابی مادربرد داشته باشد. تشخیص خرابی مادربرد و عیب‌یابی آن نیازمند دانش و تجربه کافی است. این فرآیند شامل شناسایی علائم، تحلیل رفتار سیستم و در نهایت گرفتن تصمیمات مناسب برای تعمیر یا تعویض مادربرد می‌باشد. به همین دلیل، آشنایی با اجزای مختلف مادربرد و نحوه عملکرد آنها، از اهمیت بالایی برخوردار است.
با توجه به پیچیدگی‌های موجود در طراحی و ساخت مادربردها، عیب‌یابی آنها می‌تواند چالش برانگیز باشد. مشکلاتی نظیر خرابی خازن ها، اتصالات کوتاه، آسیب دیدن مدارها و یا نوسانات الکتریکی همگی از جمله عواملی هستند که ممکن است عملکرد مادربرد را تحت تأثیر قرار دهند. در این مقاله از تکنوسان مگ، به آموزش تشخیص خرابی مادربرد و تکنیک‌های عیب‌یابی خواهیم پرداخت با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
نشانه های خرابی مادربرد
شاید این سوال برای شما پیش بیایید که از کجا بفهمیم مادربرد خراب است؟ برای پاسخ به این سوال در ادامه به برخی از نشانه های خرابی مادربرد اشاره خواهیم کرد اما به این نکته توجه داشته باشید که به صورت کلی نمی‌توان علامت خاصی را نشانه قطعی خرابی مادربرد دانست.
آسیب دیدگی فیزیکی قطعات
اگر فکر می کنید که مادربرد کامپیوتر شما در حال خراب شدن است، اولین کاری که باید انجام دهید، بررسی ظاهری قطعات مادربرد است تا از سلامت آنها مطمئن شوید. هنگامی که کامپیوتر خاموش است، می توانید مادربرد را از لحاظ فیزیکی بررسی کنید. با نگاه دقیق به سطح مادربرد و قطعات آن، به دنبال خازن‌های متورم یا آسیب‌دیده باشید. معمولاً گرمای بیش از حد، جنس بد و قدیمی بودن خازن ها، می تواند منجر به نشت یا ترکیدگی آنها شود. اگر در خازنی ترکیدگی مشاهده می کنید، می تواند منجر به خرابی مادربرد شود. همچنین آثار نشتی هم می‌توانند نشانه خرابی قطعات مادربرد باشند. در مجموع هرگونه ایراد ظاهری مانند شکستگی، سوختگی، نشتی و متورم شدن قطعات مادربرد می‌تواند از علائم خرابی مادربرد باشد.
بوی سوختگی
یکی از علائم جدی خرابی مادربرد بوی سوختگی است. بوی شدید سوختگی می‌تواند ناشی از آسیب و داغ شدن یک قطعه یا اتصال کوتاه باشد. از طرفی ممکن است مدارها یا ترانزیستورهایی در مادربرد سوخته باشند. بوی سوختگی مسئله ای نیست که نسبت به آن بی توجه باشید و صبر کنید تا در زمان مناسب، به آن رسیدگی کنید. به همین خاطر توصیه می شود در اسرع وقت در صورت احساس بوی سوختگی از مادربرد، آن را به یک کارشناس نشان دهید.
همچنین اگر به تازگی قطعه‌ای مانند رم یا کارت گرافیک را به مادربرد خود متصل کرده‌اید، باید سریعاً دستگاه را خاموش کرده و قطعه را از مادربرد جدا کنید. زیرا در برخی مواقع با اضافه کردن یک قطعه فشار مضاعفی به مادربرد وارد می شود. به عنوان مثال یک کارت گرافیک یا رم ناسازگار می تواند باعث آسیب دیدن مادربرد شود. در نتیجه بهتر است برای جلوگیری از این مورد با سازگاری قطعات مختلف کامپیوتر با یکدیگر آشنا شوید.
خاموش شدن ناگهانی سیستم
خاموش شدن سیستم به طور ناگهانی و بدون هشدار خاموش از دیگر نشانه‌های خرابی مادربرد است. این مشکل احتمالاً به خاطر عدم ارائه برق کافی از طرف مادربرد به یکی از سخت‌افزارها ایجاد شده است. البته دلایل دیگری مانند مشکلات منبع تغذیه، بدافزارها و داغی بیش از حد قطعات هم برای ریست شدن ناگهانی کامپیوتر وجود دارد.
نمایش صفحه آبی روی مانیتور
نمایش صفحه آبی در کامپیوتر می تواند دلایل مختلفی داشته باشد اما الزاماً از علائم خرابی مادربرد نیست. با این حال این صفحه آبی رنگ که با نام صفحه آبی مرگ (Blue Screen of Death) شناخته می شود، یکی از نشانه رایج های خرابی مادربرد به شمار می آید. از طرفی این صفحه به عنوان یک خطای توقف ویندوز نیز شناخته می شود، اغلب به خاطر نصب درایور نامناسب یا سخت‌افزار ناسازگار با سیستم نمایش داده می‌شود. اگر سیستم شما به طور مکرر دچار این مشکل می‌شود، باید تمام اجزای سیستم را بررسی کنید.
عدم شناسایی سخت افراز سیستم
با توجه به اینکه مادربرد، مدار اصلی کامپیوتر است و باعث کنار هم قرار گرفتن دیگر قطعات مختلف مادربرد می شود، هنگامی که دچار خرابی می شود، سخت افزار های متصل به آن اغلب نمی‌توانند با سیستم ارتباط برقرار کنند و بنابراین شناسایی نمی‌شوند. این مشکل باعث اختلال در عملکرد کلی سیستم می‌شود و باید سریع برطرف شود.
عملکرد بد نرم افزار ها
اگر مادربرد شما در حال خراب شدن باشد، قادر به مدیریت تمام قطعات سخت افزاری کامپیوتر نخواهد بود. در نتیجه ممکن است منجر به خاموشی های مکرر و لگ در اجرای برنامه ها منجر شود. به علاوه اینکه کند شدن سیستم از دیگر علائم خرابی مادربرد است.
مشکلات فرآیند بوت شدن سیستم
در صورتی که با زدن دکمه پاور کامپیوتر یا لپتاپ، سیستم روشن نمی‌شود یا به طور کلی فرآیند بوت شدن سیستم کامل نمی شود، احتمال خرابی مادربرد وجود دارد. این وضعیت ممکن است به دلیل طیف وسیعی از مشکلات (از منبع تغذیه معیوب گرفته تا ماژول RAM معیوب) رخ دهد. گاهی در کنار مشکلات بوت شدن، عملکرد کلی سیستم نیز کاهش پیدا می‌کند. همچنین نمایش منوی بایوس از دیگر مشکلات راه اندازی سیستم هنگام خرابی مادربرد است.
به طور کلی ورود به منوی بایوس، باید بصورت دستی این کار انجام شود ، اما اگر این منو خود به خود و در طی فرآیند راه اندازی ظاهر شد، نشان دهنده آن است که انبوهی از خطاهای نرم افزاری یا سخت افزاری مانند مشکلات مرتبط با مادربرد وجود دارد. به علاوه اینکه نمایش منوی BIOS نشانگر آن است که یک قطعه در مادربرد از کار افتاده یا دچار مشکل شده است.
دلایل خرابی مادربرد چیست؟
مادربرد ها می توانند به دلایل مختلفی از کار بیفتند. در حقیقت عوامل آسیب زننده به مادربرد متفاوت هستند که در ادامه به معرفی مهم‌ترین دلایل خرابی مادربرد می‌پردازیم.
گرم شدن بیش از حد سیستم
سیستم‌های کامپیوتری مدرن در حین کار مقدار قابل توجهی گرما تولید می‌کنند که اگر این گرما به خوبی دفع نشود، می‌تواند انباشته شود و به اجزای حساس مادربرد آسیب برساند. در نتیجه گرمای بیش از حد سیستم می‌تواند به مادربرد آسیب جدی وارد کند. از آنجا که روی این قطعه، اجزای زیادی (مانند CPU، کارت گرافیک، رم، هارد دیسک و غیره) نصب شده به راحتی داغ می‌شود. همچنین عواملی مانند جریان هوای ناکافی، تجمع گردوغبار یا سیستم‌های خنک کننده نامناسب هم می‌توانند باعث گرمای بیش از حد سیستم و خرابی زودرس مادربرد شوند.
برای جلوگیری از گرم شدن بیش از حد سیستم خود، مطمئن شوید که تمام فن‌های خنک کننده سیستم به درستی کار می‌کنند. از طرفی سعی کنید لپ تاپ یا کامپیوتر خود را در محیطی با تهویه مناسب قرار دهید. به علاوه اینکه همیشه با استفاده از نرمافزارهای مدیریت وضعیت، بر اجزای داخلی سیستم‌تان نظارت داشته باشید. در آخر هم کامپیوتر خود را دو بار در سال به‌صورت جزئی تمیز کنید و تمام گردو غبارهای داخلی و خارجی آن را از بین ببرید.
نوسانات برق
شاید مهم‌ترین دلیل خرابی مادربرد را بتوان نوسانات برق دانست. افزایش ولتاژ برق به سادگی می‌تواند در مادربرد انفجار ایجاد کرده و آن را خراب کند. هرچند که این نوسانات بسیار کوتاه هستند؛ اما متاسفانه مادربرد به سادگی آسیب می‌بیند. برای جلوگیری از نوسانات برق ، می‌توانید از یک محافظ برق با کیفیت بالا استفاده کنید. همچنین مطمئن شوید که پریز برق کامپیوتر شما به زمین متصل است. در غیر این صورت، برخی از نوسانات ممکن است محافظ برق را دور بزنند.
اتصالات مدار های کوتاه
این مشکل در حقیقت بر اثر نقص CPU/GPU، به دلیل افتادن عایق کابل‌های داخلی و یا نصب بد مادربرد اتفاق می‌افتد. برای جلوگیری از اتصال کوتاه، هنگام نصب پردازنده، رم و سایر اجزای مادربرد، همه قطعات را چند بار چک کنید تا از محکم بودن اتصالات قطعات و قرار گرفتن درست هر یک از اجزا در جای مناسب خود مطمئن شوید. نکته دیگر اینکه حتما از کابل‌هایی با پوشش عایق استفاده نمایید و در آخر فراموش نکنید مادربرد به هیچ عنوان نباید با کیس کامپیوتر در تماس باشد.
عدم سازگاری اجزای مختلف مادربرد
مشکلات عدم سازگاری مادربرد با سایر اجزای سخت‌افزاری نیز از دلایل خرابی مادربرد است. استفاده از ماژول‌های رم، CPU یا منبع تغذیه ناسازگار می‌تواند فشار قابل توجهی به مادربرد وارد کند و منجر به ناپایداری یا مشکلاتی در نحوه عملکرد مادربرد می شود. برای جلوگیری از آسیب دیدن مادربرد توصیه می شود که از سازگاری اجزای مادربرد اطمینان حاصل کنید و قطعات را به درستی نصب کنید.
نقص در طراحی مادربرد
این مورد شاید عجیب به نظر برسد اما حقیقت دارد. از آنجایی که این قطعات به صورت انبوه تولید می شوند، ممکن است در آنها ایراداتی جزئی ظاهر شود، به عنوان مثال اگر معماری داخلی آنها به درستی مهندسی نشده باشد، خنک کننده و ظرفیت آنها دچار نقص می‌شوند. این مورد به خصوص برای مادربردهای ارزان قیمت بیشتر پیش می آید و این مادربردها معمولا در عرض مدت کوتاهی از کار می‌افتند. خازن‌های نصب شده در این مادربردها ممکن است معیوب باشد و باعث بروز برخی از مشکلات شود. البته اکثر مادربردهای معتبر دارای گارانتی هستند و در صورت بروز چنین مشکلاتی معمولا شرکت تولیدکننده، قطعه را تعمیر یا تعویض می‌کند. بنابراین اگر قصد خرید مادربرد را دارید، توصیه می شود مقاله راهنمای خرید مادربرد را مطالعه کنید.
فرسودگی قطعات مادربرد
آخرین مورد از دلایل خرابی مادربرد که به آن اشاره خواهیم کرد، فرسودگی قطعات مادربرد است. با گذشت زمان ممکن است خازن‌ها، مقاومت‌ها و سایر اجزای الکترونیکی روی مادربرد به خاطر استفاده مداوم یا قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی تخریب یا دچار مشکل شوند. این فرسوده شدن تدریجی می‌تواند باعث بروز مشکلات متناوب یا خرابی کامل مادربرد شود.
روش های عیب یابی مادربرد
عیب‌یابی مادربرد یک فرآیند پیچیده و دقیق است که نیازمند دقت، دانش فنی و تجربه کافی در زمینه سخت‌افزار کامپیوتر می‌باشد. به طور کلی هنگامی که کامپیوتر شما بتواند سیستم عامل را بعد از عملیات POST بارگذاری و اجرا کند، احتمال خرابی مادربرد کم است. فرآیند POST همان آزمایش‌های پیش از راه‌اندازی یا بوت شدن و نخستین مرحله از پردازش‌های عمومی کامپیوتر ها است. اما اگر با زدن دکمه پاور کیس یا لپتاپ، هیچ اتفاقی رخ نداد و سیستم روشن نشد، به احتمال بسیار بالا مشکل سخت‌افزاری بوده و باید موارد زیر را بررسی کنید.
بررسی علائم ظاهری مادربرد
اولین مرحله در عیب‌یابی مادربرد، بررسی علائم ظاهری آن است. این شامل مشاهده خازن‌ها، سوکت‌ها و اتصالات می‌شود. همانطور که اشاره کردیم خازن‌های باد کرده یا نشتی، اتصالات سوخته یا آسیب‌دیده و مدارهای شکسته می‌توانند نشانه‌هایی از خرابی مادربرد باشند. در این مرحله، استفاده از یک ذره‌بین برای مشاهده جزئیات می‌تواند مفید باشد. همچنین روی اکثر مادربردها یک لامپ LED قرار دارد که در صورت وجود ایراد در قطعاتی مثل رم، CPU و هارد دیسک، در صورتی که پاور سالم و جریان برق برقرار باشد، به رنگ قرمز در می آید و نشان می‌دهد که یکی از این قطعات مشکل دارد.
بررسی اجزای مختلف سیستم
همانطور که می دانید بسیاری از قطعات کامپیوتر بر روی مادربرد نصب می شوند. در صورتی که احتمال خرابی مادربرد کامپیوتر خود را می دهید نسبت به بررسی مواردی همچون پردازنده ، رم ، کارت گرافیک و هارد دیسک کامپیوتر خود اقدام نمایید. البته این بررسی ها زمانی که کامپیوتر روشن می شود ، امکان پذیر است.
تست پاور کامپیوتر
پاور کامپیوتر یا PSU (منبع تغذیه) یکی از اجزای کلیدی کامپیوتر است که تأثیر مستقیم بر عملکرد مادربرد دارد و به اندازه آن مهم است اما اغلب کم ارزش یا حتی مورد غفلت کاربران قرار می گیرد. پاور می تواند به کامپیوتر شما برق بدهد اما اگر به درستی کار نکند یا مشخصات آن نادرست باشد، سیستم ممکن است دچار آسیب دائمی شود. یکی از روش های تست پاور کامپیوتر، بررسی ولتاژهای خروجی منبع تغذیه با استفاده از مولتی‌متر است که می‌تواند به شناسایی مشکلات کمک کند. اگر ولتاژهای ارائه شده خارج از محدوده استاندارد باشند، ممکن است نیاز به تعویض منبع تغذیه باشد.
بررسی BIOS و تنظیمات نرم‌افزاری
در برخی موارد، مشکلات ناشی از تنظیمات نادرست BIOS یا نرمافزارهای سیستم‌عامل است. ورود به BIOS و بررسی تنظیمات مربوط به سخت‌افزارها می‌تواند اطلاعات مفیدی درباره وضعیت مادربرد ارائه دهد. همچنین، اطمینان از به‌روزرسانی‌های نرم‌افزاری و درایورها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. در نتیجه توصیه می شود با شناسایی مدل مادربرد و رفتن به سایت تولیدکننده آن، آخرین نسخه بایوس را دریافت و نصب کنید. البته به این نکته توجه داشته باشید که این مورد زمانی اتفاق می افتاد که سیستم روشن شود.
سوالات متداول تشخیص خرابی مادربرد و عیب یابی مادربرد
رایج ترین علائم خرابی مادربرد چیست؟
از کجا بفهمیم مادربرد خراب است؟
علائم خرابی باتری مادربرد چیست؟
نتیجه گیری
در این مقاله به آموزش تشخیص خرابی مادربرد و عیب یابی مادربرد پرداختیم. مادربرد به عنوان قلب سیستم، ارتباطات بین تمامی اجزا را مدیریت کرده و قابلیت‌های مختلفی را برای کاربران فراهم می‌آورد. در نتیجه خرابی این قطعه، باعث ایجاد مشکلات فراوانی خواهد شد. در این مقاله ابتدا به نشانه های خرابی مادربرد اشاره کردیم. اگر به نشانه های خرابی مادربرد توجه کنید، می تواند از خرابی آن جلوگیری کنید. در ادامه به دلایل خرابی مادربرد پرداختیم. همچنین در آخر به روش های عیب یابی های مختلف مادربرد اشاره کردیم. در نهایت اگر شما روش های دیگری را برای تشخیص خرابی مادربرد می شناسید، می توانید در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
