آیا شارژر 120 وات به گوشی آسیب می‌رساند؟ بررسی جامع خطرات و مزایا

یکی از مهم‌ترین معیارهای انتخاب گوشی، سرعت شارژ آن است. کاربران دیگر حوصله‌ منتظر ماندن برای شارژ شدن گوشی را ندارند. همین موضوع باعث شده برندهایی مثل شیائومی، اوپو و ویوو وارد رقابتی جدی برای توسعه فناوری‌های شارژ سریع شوند؛ تا جایی که امروز با شارژرهای ۱۲۰ واتی و حتی ۲۴۰ واتی روبه‌رو هستیم. اما پرسشی که ذهن بسیاری را درگیر کرده، این است: آیا شارژر 120 وات به گوشی آسیب می‌رساند؟ آیا استفاده‌ روزمره از چنین سرعت شارژی، عمر باتری را کاهش نمی‌دهد؟ بیایید یک بار برای همیشه با نگاهی علمی و صادقانه به این پرسش پاسخ دهیم. در این مقاله با تکنوسان مگ همراه باشید.

عملکرد باتری گوشی چگونه است؟ نگاهی ساده اما دقیق به ساختار داخلی باتری‌ ها

برای درک بهتر اینکه چرا فست شارژ یا شارژرهای پرقدرت ممکن است بر سلامت باتری تاثیر بگذارند، ابتدا باید بدانیم باتری چگونه کار می‌کند. ساختار باتری‌های لیتیومی که امروزه در اغلب گوشی‌های هوشمند استفاده می‌شوند، از سه بخش اصلی تشکیل شده است:

• دو الکترود مثبت و منفی که محل تبادل الکترون‌ها هستند.

• الکترون‌ها که بین این دو الکترود در رفت‌وآمدند و در واقع حامل انرژی الکتریکی‌اند.

• ماده‌ای شیمیایی به نام الکترولیت که بین دو الکترود قرار دارد و ضمن جلوگیری از تماس مستقیم آن‌ها (که ممکن است منجر به جرقه یا خرابی شود)، بستر لازم برای انتقال الکترون‌ها را فراهم می‌کند.

در شرایطی که گوشی به طور کامل شارژ شده باشد، تقریبا تمام الکترون‌ها در سمت منفی ذخیره شده‌اند. با مصرف شارژ و استفاده از گوشی، این الکترون‌ها به‌تدریج به سمت قطب مثبت حرکت می‌کنند. زمانی که باتری به طور کامل تخلیه شود، عملا در قطب منفی الکترونی باقی نمی‌ماند و گوشی خاموش می‌شود. در این حالت، با اتصال دوباره به شارژر، مسیر حرکت الکترون‌ها معکوس شده و دوباره به سمت قطب منفی بازمی‌گردند، فرآیندی که به آن «شارژ شدن» می‌گوییم.

نکته‌ مهم اینجاست که این جابه‌جایی الکترون‌ها در صورتی به‌درستی انجام می‌شود که ساختار الکترولیت دست‌نخورده باقی بماند. مشکل از آنجا شروع می‌شود که گرمای تولیدشده در حین شارژ (به‌ویژه با شارژرهای سریع) باعث تغییر ماهیت الکترولیت می‌شود. در چنین حالتی، جریان الکترون‌ها دچار اختلال می‌شود و به مرور ظرفیت باتری کاهش می‌یابد.

برای راحت‌تر فهمیدن این موضوع، الکترولیت را مانند نمک یا شکر در نظر بگیرید؛ اگر دمای محیط به‌شدت بالا برود، این ماده شیمیایی ممکن است خاصیت خود را از دست بدهد یا به اصطلاح «خشک» شود. در این شرایط، الکترون‌ها دیگر نمی‌توانند آزادانه بین قطب‌ها حرکت کنند و باتری دچار فرسودگی زودهنگام می‌شود.

سلامت باتری و طول عمر واقعی آن چقدر است؟

حالا که عملکرد داخلی باتری را بهتر درک کردیم، بیایید درباره‌ عدد و رقم صحبت کنیم. تقریبا تمام تولیدکنندگان بزرگ گوشی‌های هوشمند، عدد مشخصی را برای «چرخه‌ کامل شارژ» در نظر می‌گیرند. به عنوان مثال:

• اپل اعلام کرده باتری‌های آیفون بعد از حدود ۵۰۰ سیکل کامل شارژ به ۸۰٪ ظرفیت اولیه خود می‌رسند. یعنی باتری هنوز کار می‌کند، اما دوام شارژ آن کمتر می‌شود.

• شیائومی برای گوشی‌هایی مانند Xiaomi 12 Pro، این عدد را ۸۰۰ چرخه اعلام کرده؛ یعنی بعد از حدود ۸۰۰ بار شارژ کامل، باتری حدود ۲۰ درصد از ظرفیت خود را از دست می‌دهد.

• اوپو نیز در شارژرهای بسیار پرسرعت خود (مثلا مدل‌هایی با پشتیبانی از ۲۴۰ وات) گفته است که باتری تا ۱۶۰۰ چرخه می‌تواند بدون افت محسوس کارایی دوام بیاورد.

برای درک بهتر این اعداد، فرض کنید روزانه فقط یک‌بار گوشی خود را از صفر تا صد شارژ می‌کنید. در این صورت:

• با باتری آیفون، حدود ۱.۵ تا ۲ سال استفاده‌ کامل ممکن است.

• گوشی شیائومی با ۸۰۰ چرخه، می‌تواند حدود دو سال و نیم بدون مشکل شارژ شود.

• و در مورد باتری‌های تقویت‌شده اوپو، حتی تا ۵ سال استفاده‌ روزانه را بدون افت شدید شارژدهی تحمل می‌کنند.

بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که طول عمر مفید باتری، بسته به نوع طراحی و کیفیت ساخت، می‌تواند از یک سال و نیم تا پنج سال متغیر باشد. البته این اعداد زمانی دقیق هستند که از شارژرهای اصلی استفاده شود و شرایط دمایی مناسب حفظ گردد. اما آیا کاهش عمر باتری با شارژ سریع 120 واتی اتفاق می‌افتد؟

فست شارژ: ضرورت امروز یا فاجعه‌ فردا؟

قبل از هر چیز باید بپذیریم که فست شارژ دیگر یک آپشن نیست؛ بلکه به یک الزام بازار تبدیل شده است. کاربر امروزی وقت کافی برای شارژ طولانی ندارد. به همین خاطر برندها ناچارند دستگاه‌هایی عرضه کنند که در ۱۰ تا ۲۰ دقیقه به شارژ کامل برسند. اما وقتی این کار با توان ۱۲۰ وات یا بیشتر انجام می‌شود، احتمال ایجاد گرما، فشار به باتری و کاهش طول عمر آن مطرح می‌شود.

ساختار باتری چگونه با شارژ سریع درگیر می‌شود؟

برای درک تاثیر شارژرهای پرقدرت، باید ابتدا با ساختار ساده‌ی باتری گوشی آشنا شویم:

• الکترود مثبت و منفی که جریان الکتریکی را هدایت می‌کنند.

• الکترولیت که محیط شیمیایی لازم برای حرکت الکترون‌ها را فراهم می‌کند.

• جریان الکترون‌ها که انرژی لازم برای روشن ماندن گوشی را تامین می‌کنند.

در حالت عادی، باتری در چرخه‌های شارژ و تخلیه، بین این قطب‌ها الکترون جابه‌جا می‌کند. اما زمانی که گرمای زیاد وارد این فرآیند شود (که در شارژ سریع محتمل است)، ساختار الکترولیت به‌تدریج تخریب می‌شود. این یعنی الکترون‌ها به‌سختی جابه‌جا می‌شوند و باتری رفته‌رفته توان شارژگیری‌اش را از دست می‌دهد.

شارژر 120 وات واقعا به باتری آسیب می ‌زند؟

در مصاحبه‌ای که «دانیل دسارلیس»، مدیر ارتباطات شیائومی، با رسانه‌ The Vergeداشت، نکته‌ قابل‌توجهی مطرح کرد. او گفت که استفاده از شارژر 120 واتی، بعد از ۸۰۰ بار شارژ کامل، حدود ۲۰ درصد از ظرفیت باتری را کاهش می‌دهد.

این رقم اگرچه ممکن است هشداردهنده به نظر برسد، اما در دنیای باتری‌های لیتیوم یونی، کاملا عادی و استاندارد است. اپل نیز برای آیفون‌های خود اعلام کرده که بعد از ۵۰۰ چرخه شارژ کامل، ظرفیت باتری به حدود ۸۰ درصد می‌رسد. بنابراین کاهش تدریجی ظرفیت باتری با افزایش دفعات شارژ، یک اتفاق طبیعی است و صرفا به قدرت شارژر مربوط نمی‌شود.

گرما؛ دشمن شماره یک باتری

اگر بخواهیم یک عامل اصلی برای خرابی باتری گوشی معرفی کنیم، آن عامل نه فست شارژ، بلکه «گرما»ست. گرما موجب تخریب الکترولیت، کاهش ظرفیت باتری و افزایش مقاومت داخلی سلول‌های باتری می‌شود.

اما اینجاست که کمپانی‌ها برای دفاع از فناوری خود وارد عمل شده‌اند و راهکارهای دقیقی برای کنترل گرما ارائه داده‌اند:

راهکارهای فنی برای مقابله با گرمای شارژ سریع

1. مدیریت ولتاژ پویا

وقتی گوشی در ابتدای شارژ است (مثلا از ۲٪ تا ۴۰٪)، آداپتور حداکثر توان (مثلا ۱۲۰ وات) را به گوشی می‌فرستد. اما به‌محض اینکه دمای باتری بالا برود یا سطح شارژ از ۷۰-۸۰٪ عبور کند، سیستم هوشمند توان را کاهش می‌دهد. این یعنی فشار اصلی در لحظات ابتدایی وارد می‌شود و پس از آن کنترل‌ شده عمل می‌کند.

2. طراحی دو سلولی باتری

در بسیاری از گوشی‌های مدرن، باتری به دو سلول تقسیم می‌شود و هر کدام به‌طور مجزا شارژ می‌شوند. مثلا در یک شارژ ۱۲۰ واتی، به‌جای اعمال این توان به یک سلول، دو سلول ۶۰ واتی داریم. این باعث کاهش گرمای لحظه‌ای می‌شود و کمک می‌کند تا دمای داخلی باتری کنترل شود.

3. استفاده از سیستم خنک ‌کننده داخلی

اکثر گوشی‌هایی که از فست شارژ پشتیبانی می‌کنند، به صفحات گرافیتی، لوله‌های حرارتی و خنک‌کننده‌های گازی مجهزند. این سیستم‌ها گرما را از اطراف باتری دور کرده و به سمت بدنه یا شاسی هدایت می‌کنند.

آیا فست شارژ بی‌ ضرر است؟ 

اگرچه کمپانی‌ها تمام تلاش خود را برای کنترل گرما به‌کار می‌برند، اما باید بپذیریم که استفاده‌ طولانی‌مدت از فست شارژ ممکن است تاثیراتی داشته باشد. مثلا:

• معایب شارژر 120 وات ممکن است در استفاده‌ شبانه و بلندمدت خود را نشان دهد.

• استفاده همزمان از گوشی در حین شارژ، مخصوصا در هنگام بازی، می‌تواند دمای باتری را بالا ببرد.

• استفاده از شارژرهای غیراستاندارد یا ناسازگار، احتمال آسیب‌ جدی به مدار شارژ را افزایش می‌دهد.

نقش عادت ‌های کاربر در سلامت باتری

بخش زیادی از دوام باتری به رفتار و عادت‌های شما بستگی دارد. اگر از شارژ سریع به‌صورت هوشمندانه استفاده کنید، نیازی به نگرانی نیست. به چند توصیه‌ی کلیدی توجه کنید:

• از شارژر اورجینال یا معتبر استفاده کنید.

• اگر قرار است گوشی چند ساعت به برق متصل باشد (مثلا شب‌هنگام)، ترجیحا از شارژرهای کندتر استفاده کنید.

• اجازه ندهید دمای گوشی بیش از حد بالا برود، مخصوصا هنگام شارژ و استفاده‌ همزمان.

• برای گجت‌هایی مثل هندزفری یا ساعت هوشمند، از شارژرهای با توان بالا استفاده نکنید.

آیا هنوز شارژر 120 وات انتخاب خوبی است؟

باید گفت که اگر از شارژر 120 وات به‌درستی استفاده شود، نگرانی خاصی وجود ندارد. ضرر شارژر 120 واتی برای باتری تنها زمانی اتفاق می‌افتد که استفاده از آن غیراصولی باشد. در واقع، تاثیر شارژر 120 وات بر سلامت باتری به نحوه‌ طراحی گوشی، سیستم کنترل دما و رفتار شما به‌عنوان کاربر بستگی دارد.

سوالات متداول

• آیا استفاده از شارژر 120 وات برای گوشی ‌هایی که از آن پشتیبانی نمی‌ کنند خطرناک است؟

  بله، استفاده از شارژر 120 واتی برای گوشی‌هایی که به‌طور رسمی از این توان پشتیبانی نمی‌کنند، می‌تواند باعث آسیب به مدار شارژ یا باتری شود. همیشه باید از شارژری استفاده کنید که با مشخصات گوشی شما سازگاری کامل دارد.

• آیا شارژرهای فست شارژ روی عملکرد پردازنده یا دیگر سخت ‌افزارها هم تاثیر منفی دارند؟

  به‌طور مستقیم نه، اما گرمای حاصل از شارژ سریع در صورت مدیریت نشدن می‌تواند دمای کلی دستگاه را بالا ببرد. این افزایش دما ممکن است در برخی شرایط به کاهش عملکرد موقتی پردازنده یا افت راندمان سیستم منجر شود.

• آیا شارژ سریع روی طول عمر کابل شارژ هم تاثیر دارد؟

  بله، عبور توان بالا از کابل در بلندمدت ممکن است باعث داغ شدن، پوسیدگی یا فرسودگی سریع‌تر کابل شود. به همین دلیل، برای شارژ سریع حتما باید از کابل‌های اصلی و دارای تاییدیه استفاده کنید.

کلام آخر

فست شارژ و به‌خصوص شارژ 120 واتی، یک ابزار قدرتمند و مدرن است. اما مثل هر ابزار دیگری، نیازمند استفاده‌ هوشمندانه و آگاهانه است. اگر در استفاده از آن دقت کنید، می‌توانید از مزایای بی‌نظیر آن مانند سرعت شارژ بالا، بدون تحمل ضررهای بلندمدت، بهره ببرید. در پایان باید بگوییم که معایب فست شارژ 120 وات بیشتر از آنکه ذاتی باشد، به نحوه‌ استفاده کاربران و کیفیت شارژر بستگی دارد. اگر اصول استفاده را رعایت کنید، فست شارژ می‌تواند دوست و نه دشمن باتری گوشی شما باشد.  آیا شما تجربه‌ استفاده از شارژر 120 وات را دارید؟ آیا تاثیر آن را بر عمر باتری حس کرده‌اید؟ تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.