همانطور که می دانید، لامپ های LED به عنوان نوآوری‌های مهم در صنعت روشنایی، به دلیل کارایی بالا، طول عمر زیاد و مصرف انرژی کم، به سرعت جایگزین لامپهای سنتی شده‌اند. با توجه به افزایش استفاده از این نوع لامپ‌ها در منازل، ادارات و فضاهای عمومی، آشنایی با روش‌های تعمیر و نگهداری آنها اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است. تعمیر لامپهای LED نه‌تنها می‌تواند هزینه‌های مربوط به خرید لامپهای جدید را کاهش دهد، بلکه به حفظ محیط زیست نیز کمک می‌کند. همچنین با درک عمیق‌تری از ساختار و عملکرد لامپهای LED، می‌توانیم به بهینه‌سازی مصرف انرژی و کاهش هزینه‌ها نیز کمک کنیم. در مقاله آموزش تعمیر لامپ LED از تکنوسان مگ به ارائه راهنمایی جامع برای افرادی که تمایل دارند با دانش فنی خود، لامپهای LED معیوب را تعمیر کنند و از آنها به‌طور مؤثر استفاده نمایند، می پردازیم. با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
عملکرد لامپ های LED
کلمه LED مخفف عبارت عبارت light emitting diode است که به معنای دیود ساطع کننده نور است. این دیودها عمری طولانی دارند و برعکس فناوری‌های قدیمی، آسیبی به محیط زیست وارد نمی‌کنند. امروزه لامپ های LED نه تنها در لامپ و چراغ، بلکه در ساخت ساعت‌های دیجیتال، چراغ‌های راهنمایی و رانندگی، صفحه نمایشگر تلفن‌های همراه، لوازم صوتی و تصویری و وسایل بسیار دیگری به کار برده می‌شود. ساختار داخلی لامپ های LED متشکل از دو ناحیۀ به نام های n و p است. در ناحیه N اتم های کریستال الکترون‌های مازاد قرار دارند و در ناحیه P برخلاف ناحیه N با کمبود الکترون مواجه است. با اعمال ولتاژ دو سر LED، بین این دو ناحیه، یک ناحیه PN تشکیل می شود که به آن ناحیه تخلیه Light Emiting Diodes می گویند. در اثر عبور جریان الکتریکی، الکترون ها با اتم هایی که کمبود الکترون داشتند ترکیب می شوند و به این ترتیب نور تولید می شود. طیف نور منتشر شده توسط لامپ LED بسیار باریک است و اشعه ماوراء بنفش و مادون قرمز در آن وجود ندارد و رنگ نور بستگی به جنس کریستال دارد.
ویژگی های لامپ LED
لامپ های LED دارای کارایی و طول عمر و بازده انرژی بالا چند برابر لامپهای رشته‌ای هستند و به شکل قابل ملاحظه ای از کارآمدی بالاتری نسبت به دیگر لامپهای فلورسنت برخوردار هستند. در این بخش به طور خلاصه به ویژگی های لامپ های LED می پردازیم.
- طول عمر: شاید مهمترین ویژگی لامپ های LED طول عمر آنها باشد. لامپ LED طول عمری بین ۵۰ هزار تا ۶۰ هزار ساعت دارند.
- بازده نوری (lum/watt): لامپهای led بازده‌ای بین 70 تا 150 لومن بر وات دارند.
- زمان پاسخ گویی: لامپهای LED به محض رسیدن ولتاژ به آنها روشن می‌شوند.
- تعداد خاموش روشن شدن: لامپهای LED می توانند میلیون‌ها بار روشن و خاموش شوند. در حقیقت طول عمر لامپهای LED تنها به مدت زمان روشن بودن آنها بستگی دارد.
- تنظیم شدت نور: تنظیم شدت نور در لامپهای LED با استفاده از تکنولوژی PWM امکانپذیر است.
دلایل سوختن لامپ های LED
علت سوختن لامپ ال ای دی LED می‌تواند به دلایل مختلفی باشد به علاوه، ممکن است به جز سوختن، مشکلاتی دیگری برای یک لامپ LED ایجاد شود. مثلا بعد از مدتی استفاده شروع به چشمک زدن کند یا برخی اوقات نیز در هنگام روشن ماندن، داغ کند. موارد زیر رایج ترین دلایل سوختن لامپ های LED است.
بالا بودن ولتاژ ورودی لامپ های ال ای دی
یکی از مهمترین دلایل سوختن لامپ ال ای دی مربوط به بالا بودن ولتاژ ورودی آن است. ولتاژ ورودی به لامپهای LED باید در محدوده 220 ولت باشند و اگر سطح ولتاژ بالاتر از این مقدار برود، لامپ LED سریع می‌سوزد. برای اطمینان از سوختن لامپ LED خود به دلیل ولتاژ ورودی بالا ، می توانید از یک دستگاه نمایش‌دهنده ولتاژ مانند ولت متر استفاده کنید.
افزایش دما و بالا رفتن حرارت لامپ LED
معمولاً عمر وسایل برقی در محیط گرم کاهش می‌یابد و این مشکل برای لامپهای LED نیز وجود دارد. تراشه‌های LED داخل محفظه قرار دارند و باید گرمای آنها خارج شود. در شرایطی که محیط گرم است این تبادل دمایی به‌درستی انجام نمی‌شود و گرما داخل محفظه لامپ باقی می‌ماند.
خرید لامپ LED نامناسب
این نکته شاید کمتر موردتوجه قرار گیرد، اما خیلی مهم است. لامپ‌هایی با توان بالا ممکن است سریع‌تر بسوزند. این مورد کمتر برای لامپهای LED که توان مصرفی کمی دارند، رخ می‌دهد، اما پیش از خرید، توان کاری و قابل‌تحمل چراغ‌ها را چک کنید.
مشکل در سیم‌کشی محل اتصال لامپ LED
متاسفانه بیشتر منازل، ادارات، دانشگاه ها و حتی مدارس به درستی سیم‌کشی نشده‌اند و همین موضوع می‌تواند سلامت محصولات روشنایی LED را تحت تاثیر قرار دهد.
فرسودگی سرپیچ لامپ LED
یکی دیگر از دلایل رایج سوختن لامپ های LED، سوکت یا سرپیچ اشتباه و خراب است. خیلی از سرپیچ‌ها بعد از مدتی استفاده فرسوده می‌شوند و داخل آنها تغییر شکل می‌دهد. یا حتی ممکن است ورود جریان بیش از حد، باعث ازبین‌رفتن یک سری از بخش‌های آن شود. در نتیجه همیشه قبل از تعویض لامپ داخل سوکت آن را نگاه کنید، اگر زبانه یا بخشی غیرعادی در آن مشاهده کردید، حتماً اقدام به تعمیر یا تعویض آن کنید.
توان مصرفی بیش از حد لامپ ال ای دی
لامپهای LED با توان بالاتر معمولاً زودتر می‌سوزند زیرا لامپهای با توان مصرفی بالا گرمای بیشتری از خود تولید می‌کنند و گرم شدن بیش از حد لامپ یکی از اصلی‌ترین علت‌های سوختن لامپ LED است.
نکات ایمنی قبل از تعمیر لامپ های LED
قبل از اینکه به آموزش تعمیر لامپ LED بپردازیم نکاتی وجود دارد که باید آنها را رعایت کنید.
- اطمینان حاصل کنید که لامپ از برق جدا شده و کابل برق اتصال ندارد. پس از قطع برق نیز حداقل یک دقیقه صبر کنید تا برق موجود در درایور لامپ تخلیه گردد.
- هیچ وقت لامپ را موقعی که روشن است باز نکنید.
- از وسایل ایمنی مانند دستکش‌ها و عینک ایمنی استفاده کنید.
- هنگام استفاده از هویه، محیط باید خنک و خشک باشد.
عیب یابی لامپ LED با استفاده از مولتی متر
برای تعمیر لامپ LED اول باید عیب یابی صورت گیرد و برای عیب یابی لامپ های LED دو راه وجود دارد که شامل مشاهده عینی لامپ و استفاده از مولتی متر می باشد. به طور معمول هر کدام از LED که دچار سوختگی شده باشند سیاه می‌شوند. برای عیب یابی با مشاهده عینی ،ابتدا برد led لامپ را خارج کنید و تک تک LED را بررسی نمایید. اگر هر کدام آنها سوخته باشد، به رنگ سیاه درمی‌آیند. اما برای تست دقیق تر این چراغ ها نیاز به یک مولتی متر دارید.
برای عیب یابی ابتدا مولتی متر را بر روی حالت تست دیود بگذارید سپس رابط های مشکی و قرمز را به هم وصل کنید. سیم های مشکی و قرمز می بایست به پورت های جلوی مولتی متر وصل شوند. به این نکته توجه داشته باشید که نماد دیود شکلی است که هر دو پایانه آن آند و کاتد را نمایش می دهند. ( آند به الکترودی می‌گویند که جریان الکتریکی به داخل آن وارد می‌شود. کاتد به الکترودی می‌گویند که الکتریسیته از داخل آن به بیرون جریان پیدا می‌کند.) حالا سیم های مشکی و قرمز را به انتهای دو شاخک LED وصل کنید. سپس مقداری که صفحه نمایش مولتی متر باید نشان دهد مقدار 1600 ولت باید. اگر هیچ عددی نمایش داده نشد، مطمئن شوید که سیم ها را به درستی متصل کرده باشید درنتیجه سیم ها را جا به جا کنید و دوباره امتحان کنید. به علاوه ، اگر منبع تغذیه هیچ ولتاژ خروجی ارائه نمی کند، ترانسفورماتور باید تعویض شود یا اگر در ولتاژ در خروجی هست ولی LED روشن نمی شود، باید LED ها را تعویض کنید. توجه داشته باشید که سیم ها و دو شاخک LED با هم تماس نداشته باشند زیرا ممکن است مانع عبور جریان از لامپ LED شود.
نکته: در عیب یابی لامپ LED با استفاده از ابزار مولتی متر ، توجه داشته باشید که LED می‌تواند سوخته باشد ولی رنگ آن مشکی نشود. بنابراین ممکن است بردهایی که سیاه نیستند سالم نباشند و ولتاژ آنها صفر باشد.
تعمیر لامپ LED با استفاده از هویه
همانطور که اشاره کردیم قبل تعمیر لامپ سوخته LED باید آن را عیب یابی کنید. اگر لامپ سوخته باشد، می توانید آن را تعمیر کنید. روش های متعددی برای تعمیر لامپ های LED وجود دارد اما شاید بتوان گفت که مطمئن ترین روش تعمیر لامپ های LED، استفاده از هویه برای تعمیر آنها است. برای تعمیر لامپ با هویه باید مراحل زیر را دنبال کنید اما قبل از انجام مراحل نسبت به خرید هویه اقدام نمایید.
مرحله اول: لامپ LED را از منبع برق جدا کرده و صبر کنید تا همه قسمت‌های لامپ خنک شوند.
مرحله دوم: لامپ LED را باز کنید. برای این کار بهتر است از ابزارهایی مانند پیچ یا چاقو استفاده نمایید. در این مرحله ممکن است با باز کردن لامپ قسمت‌های متصل‌شونده در لامپ از بین بروند.
مرحله سوم: قطعات داخلی لامپ را با دقت بررسی کنید. (عیب یابی لامپ در این مرحله صورت می گیرد)
مرحله چهارم: با بررسی قطعات داخلی لامپ ، اگر یک قطعه خراب شده است و قابل تعمیر خواهد بود، با استفاده از هویه و اتصالات مربوطه آن را تعمیر کنید.
مرحله پنجم: هویه را به برق وصل نموده و پس از آنکه دمای آن به حد کافی بالارفت، به آرامی و در صورت در دسترس بودن با افزودن روغن لحیم، پایه های LED سوخته را جدا کنید.
مرحله ششم: با جدا کردن پایه های سوخته، LED مناسب را با مشخصات فنی مشابه جایگزین کنید. توجه داشته باشید که قطب های منفی و مثبت LED باید مطابق با جهت اتصالات چیپ باشد. به علاوه اینکه نباید هویه را به مدت زمان زیاد بر روی چیپ گرفت، زیرا باعث خراب شدن مسیرها و لایه های اتصال دهنده قطعات لامپ می شود.
مرحله هفتم: بعد از انجام تعمیرات، لامپ را دوباره ببندید و مطمئن شوید که همه قطعات به درستی متصل شده‌اند. سپس لامپ را به منبع برق وصل کنید و سپس عملکرد لامپ را تست کنید.
توجه داشته باشید که تعمیر لامپ LED با هویه به دلیل حساسیت بالا و ترکیبات الکترونیکی پیچیده در داخل لامپ، ممکن است کمی چالش‌برانگیز باشد. همچنین تنها جایگزین کردن LED سوخته نمی تواند باعث تعمیر لامپ LED شود زیرا ممکن است قطعات درایو یا اتصالات دیگر دچار عیب شده باشند.
نتیجه گیری
تعمیر لامپ های LED می تواند مهارتی مفید و اقتصادی باشد زیرا باعث کاهش هزینه‌ها و حفظ محیط زیست می شود. با توجه به طول عمر و کارایی انرژی این لامپ‌ها، یادگیری روش‌های تعمیر و نگهداری آنها می‌تواند بهره‌وری بیشتری را فراهم کند.
در مقاله آموزش تعمیر لامپ LED از سایت تکنوسان مگ به آموزش مراحل تعمیر لامپهای LED، ابزار مورد نیاز تعمیر و عیب یابی و نکات ایمنی پرداختیم. از آشنایی با دلایل رایج سوختن لامپ های LED تا روش‌های برطرف کردن آنها اشاره کردیم. در نهایت اگر شما هم روشی های موثری دیگری برای تعمیر لامپ های LED می شناسید می توانید این روش ها را با ما در بخش نظرات به اشتراک بگذارید.
