لامپ گازی چیست و چه کاربردی دارد؟ + معرفی انواع لامپ گازی

امروزه به دلیل کاربرد بالای تجهیزات روشنایی مختلف، انواع زیادی از لامپ ها در بازار وجود دارد که هرکدام ویژگی های مخصوص خود را دارند. یکی از انواع لامپ های موجود در بازار که به احتمال زیاد اسم آن را شنیده اید،؛ لامپ های گازی می باشند. این لامپ ها در بسیاری از محیط های صنعتی و عموما مورد استفاده قرار می گیرند و در انواع مختلفی به تولید می رسند. در این مقاله از تکنوسان مگ، قصد داریم ببینیم لامپ گازی چیست و انواع لامپ گازی کدامند، سپس کاربرد این لامپ ها را به همراه ویژگی های آن ها مورد بررسی قرار دهیم. اگر قصد خرید لامپ گازی دارید تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

لامپ گازی چیست و چگونه کار می کند؟

یکی از انواع لامپهای موجود در بازار، لامپ های گازی هستند که نام دیگر آن ها لامپ‎‌های تخلیه گازی (الکتریکی) یاHID می باشد. این لامپ ها بر اثر گذر الکترون های پرانرژی از درون گاز تولید نور می نمایند. این الکترون ها به اتم های خنثی درون گاز برخورد می نمایند و سبب تحریک آنها می شوند. لامپ های گازی مثل لامپ های فلورسنت به ترانس یا بالاست نیاز دارند تا راه اندازی شوند و برای روشن شدنشان به تولید جرقه احتیاج دارند. لامپ های گازی در صنعت یکی از مهم ترین محصولات به شمار می روند و به همین منظور از لامپ های پر فروش در بازار محسوب می شوند.

این لامپ ها به جهت تولید نور مرئی در دوسته قرار می گیرند. دسته اول لامپ هایی هستند که به طور مستقیم نور مرئی تولید می کنند و دسته دوم نیز لامپ های گازی هستند که نورشان نامرئی می باشد و باید برای تولید نور مرئی از یک جسم فلورسنت در آن ها استفاده نمایند. این محصول در مقایسه با لامپ های دیگر راندمان بالاتری دارد و مصرف انرژی آن نیز کمتر می باشد و همین موضوع باعث می گردد تا نور بیشتری تولید کرده و طول عمر آن هم افزایش یابد. در واقع این موارد سبب می گردد تا هزینه استفاده از این لامپ هم به شدت کاهش یابد.

کاربرد لامپ های گازی

لامپ های به دلیل پرتاب نور قوی و پایدار در شرایط مختلف، گزینه‌ای قابل اعتماد هستند. علاوه بر این، لامپ‌های گازی به عنوان منبع نور در پروژه‌های ساخت و ساز و همچنین در فعالیت‌های فضای باز استفاده می‌شوند. با توجه به پیشرفت‌های تکنولوژی، لامپ‌های گازی با طراحی‌های جدید و کارآمدتر نیز به بازار عرضه شده‌اند که علاوه بر بهبود کارایی، امنیت استفاده از آن‌ها را نیز افزایش داده است. از لامپ های گازی برای روشن نمودن محیط های زیر استفاده می شود.

• سالن های سینما
• سالن های ورزشی
• استادیوم های فوتبال
• جاده ها
• پارکینگ ها
• چراغ فرود هواپیما
• مسیرهای عبوری
• سالن اجتماعات و همایش ها
• منبع نور برای فیلمبرداری در زیر آب

مزایا و معایب لامپ های گازی

لامپ های گازی مانند همه لامپ های دیگر دارای مزایا و البته معایبی هستند که ارزش استفاده از آن ها در محیط های مختلف را مشخص می کند. در زیر به این مزایا و معایب می پردازیم.

مزایای استفاده از لامپ های گازی به شرح زیر هستند:

• این لامپ ها دارای طول عمر بالایی هستند.
• نور تولید شده با شدت و میزان بالایی است.
• اندازه آن ها کوچک است.
• زمان مورد نیاز برای راه اندازی آن ها کوتاه است.
• تنوع ظاهری بالایی دارند و از حباب های با کیفیت در ساخت آن ها استفاده شده است.
• برای نصب این لامپ ها دانش خاصی نیاز نیست.
• سرپیچ این لامپ ها با اغلب چراغ ها سازگاری دارد.

معایب لامپ های گازی به این صورت می باشد:

• به علت وجود گازهای سمی نمی توان لامپ های گازی را بازیافت کرد و در واقع پسماندهای این محصول برای محیط زیست یک خطر محسوب می شود.
• لامپ های گازی با هر بار روشن و خاموش شدن، سوختن گاز را متوقف و سپس اجرا می نماید. این موضوع بر روی سلامت لامپ و کاهش طول عمر آن در هنگام هر اتصال تاثیرگذار است.
• تولید گرمای زیاد از معایب دیگر این لامپ ها محسوب می شود و همچنین احتمال ترکیدن آن ها را نیز افزایش می دهد. گازهای شیمیایی مورد استفاده در این لامپ ها در فضا پخش می گردد و موجب تهدید سلامت افراد می شود.

معرفی انواع لامپ های گازی

لامپ های گازی نسبت به افزایش کارایی و نوع گاز به دسته بندی های زیر تقسیم می شوند:

لامپ بخار جیوه

یکی از انواع لامپ های گازی، لامپ بخار جیوه می باشد که برای روشنایی های داخلی و خارجی مورد استفاده قرار می گیرد. از این نوع از لامپ ها در مکان هایی مانند سالن های ورزش، بانک ها، پارک ها، کارخانجات و … استفاده می شود. در لامپ های بخار جیوه تولید نور با سرعت بالایی اتفاق نمی افتد. لامپ های بخار جیوه از حرکت الکترون ها و برخورد به مولکول های جیوه روشن می گردند. این برخورد باعث برانگیختگی الکترون ها می شود و به دلیل همین برانگیختگی از خود نور فرابنفش تولید می نمایند.

مقدار نوری که توسط این لامپ ها تولید می گردد بسیار پایین تر از لامپ های گازی دیگر است. لامپ بخار جیوه با هر بار خاموش و روشن شدن، دچار اصطکاک می گردد و به همین علت طول عمر زیادی ندارد و برای محیط هایی که نیاز به روشنایی ثایت دارند مناسب نمی باشد. نکته مهمی که باید در موقع استفاده و کاربرد این محصول به آن دقت شود این است که لامپ های بخار جیوه برای این منظور که حداکثر طول عمر و کارایی را دارا باشند باید به صورت عمودی قرار گیرند، یعنی به این صورت که سرپیچ لامپ باید یا به سمت بالا و یا به سمت پایین باشد. این محصول در سه مدل رفلکتور، کروی و بیضی در بازار وجود دارد.

لامپ بخار جیوه بیضوی

از این نوع از لامپ ها، به منظور تامین روشنایی خیابانی استفاده می شود. لامپ بخار جیوه بیضوی طول عمر بالا و همچنین بازده نوری مناسبی دارد و به همین علت از مقرون به صرفه ترین لامپهای موجود در بازار محسوب می گردد. برای تامین روشنایی چراغ خیابانی و همین طور پروژکتور ال ای دی از این محصول استفاده می کنیم.

لامپ بخار جیوه کروی

لامپ بخار جیوه کروی در دو اندازه 50 و 80 وات تولید می گردد و یک فیلتر نور زرد رنگ، جدار داخلی آن را پوشانده است به صورتی که نور این لامپ ها زرد و گرم به نظر می رسد. لامپ های بخار جیوه کروی به علت شکل ظاهری زیبایی که دارند برای تامین روشنایی مراکز خرید شهری، سالن های عمومی، راهروها و… استفاده می شوند.

لامپ بخار جیوه رفلکتور

پشت لامپ بخار جیوه رفلکتور توسط یک لایه فلز پوشانده شده است که سبب هدایت نور لامپ به سمت جلو می گردد. در ضمن از این لامپ ها برای تامین روشنایی موضعی استفاده می کنند.

لامپ متال هالید

متال هالید در واقع نوعی نمک هالوژنی می باشد که به آسانی با مواد شیمیایی ترکیب می گردد. این نوع از لامپ ها به لامپ های بخار جیوه شباهت زیادی دارند. اما در ساختارشان به غیر از جیوه، نمک هایی مثل سدیم یدید، ایندیوم یدید و تالیوم یدید دارند. داخل لوله قوس الکتریکی، گازهایی چون آرگون و جیوه موجود است. این گاز اضافی باعث می گردد تا این لامپ بتواند در هر وات نور مرئی بیشتری با شاخص رنگ بالا تولید نماید. در لامپ های متال هالید نوری که منتشر می گردد کیفیت و شدت بهتری دارد و چشم ما را اذیت نمی کند. مصارف داخلی این لامپ ها در سالن های اجتماعات و تالارها می باشد و همچنین برای مصارف خارجی آن ها می توان به پارکینگ ها و کارخانه ها و… اشاره نمود. این محصول در زمین های ورزش و استادیوم ها نیز مورد استفاده قرار می گیرد. به علت فرایندهای شیمیایی، این دسته از لامپ ها از لامپ های پر خطر به شمار می روند، چون هنگام ترکیدگی گاز را منتشر می کنند که به سلامت افراد آسیب می رساند.

در ابتدا که لامپ متال هالید روشن می شود رنگ نور آن زرد می باشد که بعد از گذشت زمان و تبخیر شدن آن زمینه سفید دارد. با توجه به موادی که مورد استفاده قرار می دهند و همچنین فناوری مورد استفاده در تولید این لامپ ها، ساختن لامپ متال هالید گران است. این مدل از لامپ ها با توان 20 تا 2000 وات تولید می گردد که از انواع با توان کمتر این محصول در محیط های داخلی و همچنین کارگاهی بزرگ استفاده می شود.

لامپ بخار سدیم

لامپ بخار سدیم از محبوب ترین لامپ های گازی به شمار می رود. این لامپ از لحاظ مکانیزم بسیار شبیه به لامپ بخار جیوه می باشد. اما فرق مهمی که میان لامپ بخار جیوه و بخار سدیم وجود دارد رنگ و شدت نور آن است. در لامپ بخار سدیم، الکترون های آن بعد از برخورد با مولکول های گاز آرگون و نئون به جنب و جوش می افتند و منجر به تولید نور فرابنفش می شوند. شدت نور در لامپ بخار سدیم بالاتر از لامپ بخار جیوه می باشد و نور در آن بهتر دیده می شود. لامپ بخار سدیم به دو مدل مختلف، یکی لامپ سدیم کم فشار و دیگری لامپ سدیم پرفشار تقسیم می شود.

لامپ سدیم ک‏‏م ف‏شار

لامپ های سدیم کم فشار دارای حبابی به شکل U هستند و برای هدر نرفتن انرژی حرارتی این لامپ ها، از یک حباب دوجداره در ساخت آن ها استفاده شده است. به دلیل آن که فشار داخل این لامپ پایین است، باید حجم مورد استفاده توسط لامپ بیشتر باشد.

لامپ سدیم پرفشار

در این نوع از لامپ ها، بخار سدیم را با فشار زیادی درون لوله ای سرامیکی حبس می کنند و با اعمال کردن ولتاژ به دو الکترود لامپ گاز داخل آن یونیزه شده و لامپ روشن می گردد. در ضمن برای راه اندازی این لامپ به مدار جانبی نیاز است که مدار جانبی مورد استفاده شباهت زیادی با لامپ بخار جیوه دارد. تفاوت بین لامپ سدیم کم فشار و لامپ سدیم پرفشار در طیف نوری آن ها است که در لامپ سدیم پر فشار طیف نوری بیشتر است و به جز نور زرد می توان نورهای طلایی را نیز مشاهده نمود.

مقایسه لامپ گازی با لامپ LED

لامپ‌های گازی و لامپ‌های LED دو نوع متفاوت از منابع نوری هستند که در بسیاری از کاربردهای روشنایی استفاده می‌شوند. لامپ‌های گازی با ایجاد جرقه الکتریکی در یک گاز فشرده، نور تولید می‌کنند. لامپ‌های LED با جریان الکتریکی از طریق یک تراشه نیمه‌هادی، نور تولید می‌کنند. هر دو نوع لامپ مزایا و معایب خود را دارند که در این پاراگراف به آنها اشاره می‌کنیم.

لامپ‌های گازی به طور کلی از لحاظ قدرت نور و رنگ‌بندی، بالاتر از لامپ‌های LED هستند. این لامپ‌ها می‌توانند نور بسیار روشن و شفاف با رنگ‌های مختلف از خود ساطع کنند. اما این لامپ‌ها همچنین دارای عیب هایی هم هستند. اول اینکه، مصرف برق زیادی دارند و در نتیجه هزینه بالایی برای استفاده از آنها به وجود می‌آید. دوم اینکه، عمر کمتری نسبت به لامپ‌های LED دارند و بعد از مدت زمان کوتاه‌تری خراب می‌شوند. سوم اینکه، حرارت زیادی تولید می‌کنند و ممکن است باعث سوختگی یا آتش‌سوزی شوند.

لامپ‌های LED به طور کلی از لحاظ کارآمدی و پایداری، بالاتر از لامپ‌های گازی هستند. این لامپ‌ها مصرف بسیار کمتری دارند و در نتیجه صرفه جویی در هزینه برق را فراهم می‌کنند. همچنین عمر طولانی‌تر و تعویض کمتر نسبت به لامپ‌های گازی دارند و حرارت کمتری تولید می‌کنند. اما این لامپ‌ها هم دارای محدودیت‌های خود هستند؛ این لامپ ها قدرت نور پایین‌تر و رنگ‌بندی کمتر از لامپ‌های گازی دارند و قابل تعمیر نبوده و در صورت خراب شدن باید تعویض شوند. جدا از این، قطعات حساس و ظریفی داشته و در برابر شوک یا فشار فیزیكی آسیب پذیر هستند.

با توجه به مقایسه فوق، مشخص است که هر دو نوع لامپ گازی و LED دارای مزیت ها و معایب خاص خود هستند. انتخاب بین این دو نوع لامپ بستگی به نیازها و شرایط مختلف کاربر دارد. برای مثال، اگر کاربر به دنبال نور قوی و رنگی باشد، لامپ گازی مناسب‌تر است. اما اگر کاربر به دنبال صرفه جویی در برق و عمر طولانی باشد، لامپ LED مناسب‌تر است.

مقایسه لامپ گازی با لامپ رشته ای

لامپ های رشته ای یکی از انواع لامپ های موجود در بازار هستند. این لامپ ها نورهای گرمی دارند که مانند نور طبیعی (نور خورشید) هستند و در بین نورهای مصنوعی یکی از بهترین لامپ ها به حساب می آیند. این لامپ ها از نظر مصرف انرژی مقرون به صرفه نیستند زیرا تنها 5 درصد انرژی الکتریکی دریافتی را به نور تبدیل می نمایند.

استفاده از لامپ های بخار جیوه از نظر مصرف انرژی مقرون به صرفه هستند زیرا روشنایی مناسبی دارند و در کارخانجات، پیاده روها، پارک ها و… مورد استفاده قرار می گیرند. اما به دلیل جیوه موجود در آن ها بسیاری از کشورها از آن استفاده نمی نمایند چون جیوه مورد استفاده در این محصول برای انسان و محیط زیست خطرناک می باشد و این نوع لامپ ها در صنعت روشنایی در حال نابودی هستند.

اما لامپ های متال هالید بسیار مشابه لامپ های بخار جیوه هستند. استفاده از نمک هالوژنی موجب ایجاد روشنایی و نور با کیفیتی می گردد و به سرعت جایگزین لامپ های روشنایی شده اند. از این لامپ ها در استادیوم ها، کارخانجات و… استفاده می شود.

تفاوت های لامپ ال ای دی و لامپ متال هالید

دو نوع لامپ ال ای دی و لامپ متال هالید را از طریق موارد اصلی زیر مقایسه می کنیم:

طول عمر: لامپ های ال ای دی از طول عمر بیشتری نسبت به لامپ های متال هالید برخوردار هستند. ما با استفاده از لامپ های ال ای دی می توانیم مصرف انرژی را به یک سوم میزان مصرف انرژی لامپ های متال هالید کاهش دهیم.

خاموش و روشن کردن لامپ ها: لامپ های متال هالید با هر بار روشن و خاموش شدن، از طول عمرشان کاسته می شود اما طول عمر لامپ های ال ای دی به میزان خاموش و روشن کردن آن بستگی ندارد.

کاهش نور با گذشت زمان: بعد از گذشت زمان میزان و همچنین شدت نور لامپ های متال هالید کاهش می یابد و کمرنگ تر می شود. لامپ های ال ای دی نیز با گذشت زمان تغییر رنگ داده و نورشان کاهش می یابد اما در مقایسه با لامپ های متال هالید دیرتر دچار این مشکل می شوند و در واقع استفاده از لامپ های ال ای دی برای مکان های بزرگ مقرون به صرفه تر می باشد.

جمع بندی

با توجه به مواردی که گفتیم استفاده از لامپ ها بسیار مهم است و در صورت عدم وجود نور و روشنایی مشکلات فراوانی رخ می دهد. در این مقاله با انواع لامپ های گازی از جمله لامپ های متال هالید، بخار جیوه و بخار سدیم آشنا شدیم و مزایا و معایب آن را مورد بررسی قرار دادیم. در ضمن با یک مقایسه آسان متوجه شدیم که لامپ های گازی برای محیط زیست خطرآفرین هستند. در ادامه با کاربردهای آن آشنا شدیم و لامپ های گازی را با سایر لامپ ها مقایسه کردیم.

آیا شما هم تا به حال تجربه ای در زمینه استفاده از لامپ های گازی داشته اید؟ با در میان گذاشتن نظرات خود در بخش کامنت می توانید شناخت کاربران نسبت به لامپ های گازی را افزایش دهید.